स्थानीय चुनावमा १०१ ठाउँमा चलेको थियो गोली, कस्तो होला संसदीय चुनाव ?
तनहुँका तीन स्थानमा २९ राउन्ड हवाई फायर

लोकेन्द्र प्रसाइ/काठमाडौं
आगामी मंसिर ४ गते प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभाको निर्वाचन गर्ने निर्णय सरकारले गरिसकेको छ । निर्वाचन आयोगदेखि गृह मन्त्रालयसम्मले हरेक ५ वर्षमा हुने यो निर्वाचनका लागि आवश्यक तयारी तीव्र रूपमा अगाडि बढाएका छन् ।
चुनावी तयारीको एउटा महत्त्वपूर्ण पाटो हो शान्ति सुरक्षा । चुनावअघि र पछि हुन सक्ने सम्भावित हिंसात्मक घटनालाई रोक्न सुरक्षा निकायहरू विशेष योजनाका साथ खटिने गर्छन् । अघिल्ला चुनावहरूको पनि विश्लेषण गरेर सुरक्षा निकायहरूले आवश्यक योजना निर्माणको काम अघि बढाइरहेका छन् ।
यति बेला सुरक्षा योजना तय गर्नका लागि सबैभन्दा पहिलो सन्दर्भ सामग्री भनेको भर्खरै सम्पन्न भएको स्थानीय चुनावमा हो । स्थानीय चुनावमा भएका घटनाहरूको विश्लेषण गरेर आगामी चुनावका लागि रणनीति तय गर्न विभिन्न निकायहरु तल्लीन छन् ।
स्थानीय चुनावमा के-के भयो ?
सरकारले गत वैशाखको अन्तिम साता मात्र स्थानीय तहको निर्वाचन सम्पन्न गरेको थियो । निर्वाचनका क्रममा १०१ ठाउँमा गोली चलेको थियो। त्यसमा प्रहरीले ५ सय ८० राउन्ड हवाई फायर गरेको थियो भने ५७ सेल अश्रुग्याँस प्रहार भएको थियो ।
स्थानीय चुनावका बेला सबैभन्दा बढी हवाई फायरका घटना सुदूर पश्चिम प्रदेश र मधेश प्रदेशमा भए । सुदूर पश्चिम प्रदेशका २८ ठाउँमा प्रहरीले एक सय ४९ राउन्ड हवाई फायर गरेको थियो ।
अछामका चार स्थानमा ३८ राउन्ड हवाई फायर भएको थियो । पन्चदेवल विनायकको दर्ुइ स्थानमा २३ राउन्ड हवाई फायर भएको थियो। यस्तै बाजुराका १२ ठाउँमा ५८ राउन्ड हवाई फायर भएको प्रहरीको केन्द्रीय तथ्यांक छ । बुढिगंगामा मात्र पाँच स्थानमा ३३ राउन्ड हवाई फायर भएको थियो ।
प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको गृहजिल्ला डडेल्धुराको एक स्थानमा मात्र हवाई फायर भएको प्रहरीले जनाएको छ । प्रहरीका अनुसार अजयमेरु गाउँपालिका-२ मतदानस्थलमा ४ राउन्ड हवाई फायर भएको थियो । बझाङका १० ठाउँमा ४९ राउन्ड हवाई फायर भएको थियो। थराला गाउँपालिका-५ मा मतपेटिका ढुवानी गर्ने क्रममा प्रहरीले २१ राउन्ड हवाई फायर गरेको थियो ।
कर्णालीका चार जिल्लाका १३ स्थानमा ६१ राउन्ड हवाई फायर भएको प्रहरीले जनाएको छ । त्यसमा पनि हुम्लाको खार्पुनाथ गाउँपालिका-१ मा १३ राउन्ड र चंखेली-४ मा १५ राउन्ड हवाई फायर भएको थियो ।
यस्तै मधेश प्रदेशका २७ ठाउँमा गोली चलेको थियो । सर्लाहीका ९ स्थानमा ६५ राउन्ड हवाई फायर भएको थियो । धनकौल गाउँपालिका-२ स्थित मतदान स्थलमा मात्र २० राउन्ड हवाई फायर र १० सेल अश्रु ग्याँस प्रहार भएको थियो भने सिराहाका तीन स्थानमा हवाई फायर भएको थियो ।
गोलबजारको आशोपुरबलकवामा मात्र १८ राउन्ड हवाई फायर र ८ सेल अश्रु ग्याँस प्रहार भएको थियो । पर्साका तीन ठाउँमा ६ राउन्ड, धनुषाको दर्ुइ ठाउँमा दुइ राउन्ड हवाई फायर भएको प्रहरीले जनाएको छ ।
रौतहटको ८ ठाउँमा एक सय ११ राउन्ड हवाइ फायर र पाँच ठाउँमा ३१ सेल अश्रुग्याँस प्रहार भएको थियो । यमुनामाई गाउँपालिकाको भेडियाही मतदान केन्द्रमा मात्र ८२ राउन्ड हवाई फायर भएको थियो । फतुवाविजय नगरपालिकाका तीन स्थानमा १५ राउन्ड हवाई फायर र एक ठाउँमा ९ सेल अश्रु ग्याँस प्रहार भएको थियो ।
प्रदेश-१ ओखलढुंगा, उदयपुर र सुनसरीका तीन ठाउँमा हवाई फायर गर्नु परेको थियो । त्यहाँ अश्रु ग्याँस प्रहार गर्ने अवस्था भने बनेको थिएन । बागमती प्रदेशमा सबैभन्दा बढी रामेछापमा २० राउन्ड हवाई फायर भएको प्रहरी तथ्यांक छ । गण्डकी प्रदेश अन्तर्गत गोरखाका ६ स्थानमा २९ राउन्ड हवाई फायर भएको थियो। तनहुँका तीन स्थानमा २९ राउन्ड हवाई फायर भएको प्रहरी प्रधान कार्यालयले जनाएको छ ।
गएको स्थानीय निर्वाचनमा देशका विभिन्न स्थानमा भएका विवाद र झडपमा राजनीतिक दलका कार्यकर्ताहरू संलग्न थिए । खास गरी नेपाली कांग्रेस, माओवादी केन्द्र र नेकपा एमालेका कार्यकर्ताहरूबिच झडप भएको थियो ।
प्रहरी प्रधान कार्यालयका अनुसार प्रहरीले चलाएको गोली लागेर एक जनाको मृत्यु भएको थियो । उदयपुरको कटारीमा मतदान सम्पन्न भएपछि मतपेटिका उठाउने क्रममा भएको विवादमा प्रहरीले चलाएको गोली लागेर एक युवकले ज्यान गुमाएका थिए । निर्वाचनमै सहभागी हुने क्रममा लुम्बिनी र कर्णाली प्रदेशमा एक जनाको ज्यान गएको थियो ।
प्रहरी प्रधान कार्यालयले झडपमा ४९ जना प्रहरी, २६ जना म्यादी प्रहरी र एक सय ७ जना सर्वसाधारण घाइते भएको जनाएको छ । मधेश प्रदेशमा मात्र १४ जना प्रहरी र २० जना सर्वसाधारण घाइते भएका थिए ।
यस्तै सुदूरपश्चिम प्रदेशमा १६ जना प्रहरी र ६८ जना सर्वसाधारण घाइते भएको प्रहरी प्रधान कार्यालयले जनाएको छ । मतदान प्रभावित भएपछि १६ जिल्लाका २८ पालिकाका ४३ मतदानस्थल अन्तर्गत ७७ मतदान केन्द्रमा पुन मतदान गराइएको थियो ।
प्रतिनिधिसभामा सुरक्षा चुनौती ज्यादा : पूर्वडीआईजी मल्ल
नेपाल प्रहरीका पूर्वडीआइजी हेमन्त मल्ल स्थानीय तहभन्दा ज्यादा सुरक्षा चुनौती प्रतिनिधि सभा निर्वाचनमा हुने बताउँछन् । केन्द्रीय तहको निर्वाचन भएकाले राज्यका नीति, निर्णयहरूमा प्रभाव पार्ने तत्वहरूको सक्रियता बढ्ने हुँदा सुरक्षा एजेन्सीहरू चनाखो हुनुपर्ने उनको भनाइ छ । ‘स्थानीय तहमा पार्टीभन्दा पनि व्यक्ती उठ्छ ।
मतदाताहरू एक आपसमा चिने जानेकै हुन्छन् । त्यसैले मुठभेडको सम्भावना तुलानात्मक रुपमा कम हुन्छ’, पूर्वडीआईजी मल्ल भन्छन्, ‘तर प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा देशको एउटा कुनाको मान्छे अर्को कुनामा पुगेर उठिरहेको हुन्छ । त्यसैले यहाँ व्यक्तिभन्दा पनि पार्टी प्रधान हुन्छ । पार्टीका उत्तेजक भाषण, क्रियाकलापहरूले सुरक्षा चुनौती बढाउँछन् ।’
त्यसबाहेक स्वार्थ समूहहरू पनि एकदमै सक्रिय हुने भएकाले पार्टीले गर्ने खर्च पनि बढी हुने उनी बताउँछन् । ‘मतदाता धेरै भएकाले मत पनि धेरै ल्याउनुपर्ने बाध्यता हुन्छ । त्यसका लागि मतदाता खरिद विक्रीका खेलहरू हुने गर्छन् । बाहृय तथा आन्तरिक शक्तिहरू आफ्ना मान्छेलाई जिताउन हदैसम्म प्रयास गर्छन्’, मल्ल भन्छन् ।
मतदानका दिन हुने बुथ क्याप्चर र मत पेटिका परिवर्तनलाई पनि महत्वपर्ूण्ा सुरक्षा चुनौतीका रूपमा हेरिनुपर्ने उनी बताउँछन् । त्यस्तै सरकारले आफ्नो रुचि अनुसार लगेका जिल्ला प्रहरी प्रमुख र प्रमुख जिल्ला अधिकारी भएका ठाउँमा निर्वाचन आयोगले विशेष निगरानी बढाउनुपर्ने उनको सुझाव छ । नेपालप्रेसबाट