नेपाल “कम्पोजिट” राजनीतिक अनुसन्धान केन्द्र बन्दै

वैज्ञानिक खोज अन्तर्गत नया-नयाँ प्रबिधि मार्फ मानवीय उपयोगी बस्तुहरुको निर्माण र बिस्तारले गर्दा आज विश्वका आममानिसहरु उपभोगको नयाँ चरणमा प्रवेश गरिसकेका छन् र यसले अझै निरन्तरता पाईरहने छ । विभिन्न अनुसन्धान क्षेत्रहरु मध्ये कम्पोजिट अनुसन्धान क्षेत्र, उत्पदान र निर्माणको क्षेत्रमा ठुलो परिवर्तन ल्याउने कारक बन्दैछ । अनुसन्धानको भाषामा कम्पोजिट भन्नाले कुनै एक बस्तुमा दुइ भन्दा बढी भिन्न वस्तुहरुलाई उपस्थित गराउनु हो । जस्तो मानौ कि, तपाइले जन्म दिनमा केक काड्दैहुनुहुन्छ, यदि केकमा दुइ भन्दा बढि लेयरहरु छन भने, त्यो अनुसन्धानको भाषामा कम्पोजिट केक हो । यसमा केकलाई फरक-फरक स्वादमा ढाल्ने पर्यत्त्न गरियको हुन्छ । यही सोच अनुसार, कुनै पनि नयाँ बस्तु निर्माण गर्दा अरु बस्तुहरुको मात्रा मिलाएर ट्रायल गर्ने काम अनुसन्धान क्षेत्रको लागि चुनौती दिने फेज हो । जस्तो, अहिले विश्वमा भैरहेका केही अनुसन्धानहरुमा; यदि नतिजा सकारात्मक आय हामीले नदि-नालामा हाल्ने पुलका पिल्लर कार्बन न्यानो ट्यूब कम्पोजिट पिल्लर हुने छन, जुन स्टिलको तुलनामा कयौ गुणा बलियो र हलुका हुने छन । यसैगरी बनाईने जहाजका बडी पनि बलिया र हलुका हुने भएकाले, जहाजको तौल घटि, त्यही अनुपातले तौल बोक्ने क्षमता बढ्नेछ । तर्सथ, जहाजले अब आउने दिनमा बढि मात्रमा यात्रु बोक्ने छन, यस्तै आदि-इत्यादिहरु । वैज्ञानिक अनुसन्धानमा ट्रायल फेज बनेको तत्काल परिमाण दिने अबस्था हैन । किनकी, नतिजा प्राप्त गर्न कुनको मात्रा कति प्रयोग गर्दा हुन्छ भनेर यकिन गर्न लामो समय र मिहेनत चाहिन्छ । मात्रा मिलाउन नसके कम्पोजिटमा प|mयाक्चर आई समग्र अनुसन्धान फेल खान पुग्छ र नयाँ कोर्षो थालनी गर्नुपर्ने हुन्छ । यो अबस्थामा आम-मानिससम्म परिणाम पुग्दैन ।

नेपालको जातीय स्थिति, धर्म, भाषा, भूगोल, राजनीतिक पार्टी, हावापानी, इत्यादिहरु र समग्र सामाजिक बनावट पनि कम्पोजिट स्वरुपमा छ । तर, माथि उल्लेख गरिएका कुनै एक चिजमा पनि मात्रा नमिले कम्पोजिटमा प|mयाक्चर आई सामाजिक सन्तुलन नै खलबलिने स्थिति छ । प्रसंग मेरा एक मित्रसंग जोड्न चाहान्छु, जो नेपालमा संगै पढेका हुन । उनी धेरै चोटीका सरकारहरुबाट राजनीतिक नियुक्तिका पद धारणा गर्ने मौका पाए, र भोली अन्य नयाँ दलको सरकारबाट पनि मौका नपाउलन भन्न सकिन्न । उनी टुरिस्टका रुपमा विदेस घुम्न आउँदा, मैले काम गर्ने बिश्वविद्यालयमा घुम्न आइपुगे । ठुलो अन्तरालपछि भेट हुँदा, दाई तिमी यति समय विदेश बस्यौ कँहा के-के गर्यौ भने – उनको ठट्यौलीलाई मैले भने, दाई तिमी अलि छिटो जन्मेको भए पचायतकालमा पनि नियुक्ति खान्थ्यौ भने, उनि हाँसे । अनि भने, तिमी मसंग एक महिना यही ठाउँमा बस, मैले के पाए र गरे, तिमी आफैले बुज्नेछौ । कता-कता हामीले नेपालमा लियको शिक्षा गलत त छैन जस्तो लाग्यो । फेरी दशैँमा टिका लगाउदा मान्यजनले दिएको पहिलाका आशिष सम्झे, ठुलो मान्छे बनोस भनेको, यसको सट्टा असल मान्छे बनोस भेनेको भएपनि हुन्थ्यो नी जस्तो लाग्यो ।

पटक-पटक मन्त्री भएका वा अन्य निकायमा, ठुलो पोस्ट भनेका ठाउँमा पुगेका नेपालका ब्यक्तिहरु सम्झे । उहाँहरुले देशमा सुशानलाई चुस्त र अबसर यहीँ छ भनेर आस्वस्त बनाउन सकेको भए, अहिले देशमा युवा पातलिने अबस्था आउने थिएन । पुनः उनलाई भने, दाई नेपालमा हाम्रो समाजले हामीलाई सिकायको भनेकै ठुलो ब्यक्ति हुन् हो, र देश अहिले ठुलो ब्यक्ति उत्पदान गर्ने कारखाना भएको छ । तिमी केही समय यहीँ बस । क्षमता र असल नियत भएका व्यक्तिहरुले कसरी समुन्नत र सभ्य देश बनाउन सक्छ भन्ने अनुभूति, तिमी आँफै यहाँ गर्नेछौ । तर, ठूला व्यक्तिहरुले बनाउने भनेकै नेपाल हो । दाई, अन्यथा नलिउ, त्रि्रों क्षमतालाई म कदर गर्छु । तिमीलाई भिन्न-भिन्न मान्छेहरुको मन जिति अघि बढ्न सजिलो छ र – उनि फेरी हाँसे । नेपालको साशन-सत्ताको इतिहाँस हेर्ने हो भने, अहिलेसम्म यही चरित्र र प्रवृत्ती भएकोले, कुनै पनि सत्ताले आम-जनतालाई कहिलेपनि प्रतिनिधित्व गरेंन । तर्सथ, हाम्रो देशको जाने-आउने सरकार भनेको एक कम्पोजिट अनुसन्धान जस्तै हो । अहिलेको संबिधान अनुसार बनेको केन्द्रीयय वा प्रान्तीय सरकारहरु पनि कम्पोजिट सरकार हो । किनकी यहाँ पनि भिन्न-भिन्न पार्टीहरुको संग्लनता छ । मात्रा नपुगे फेरी अर्को स्थिति कुनै पनि बेला आउन सक्छ । अतः सरकार पटक-पटक ट्रायल फेजमा पुग्नेछ ।

२००७ देखिको राजनीतिक अनुसन्धानको ट्रायल फेज अझ लम्बिने छ । जति यो फेज लम्बियो, त्यतिनै निराश नेपालीहरु बढ्नेछन । अब हामी चाहेर वा नचाहेर नेपाललाई “कम्पोजिट” राजनीतिक अनुसन्धान केन्द्र बनाउँदै छौ । माथि उल्लेख गरिएअनुसार, जनताले परिमाण र नतिजा पाउन झन मुस्किल हुने छ । प्रायः हामी नयाँ-नयाँ राजनैतिक कोर्स वा अभ्यासतिर झन धकेलिदै जाने छौ । अहिलेको समाजिक सञ्जालका पोस्ट हेर्ने हो भने विकासित राष्ट्रतिर उड्ने ब्यक्तिलाई ओर्डाईएको खादा देख्दा लाग्छ, नेपालमा युवाहरुको भविष्य छैन भन्ने भास्य निर्माण गरिदैछ । विकासित देशको पी.आर. पाए जीवनको ठुलो उपलब्धी जस्तो भैसकेको छ । कहिले-काँही लाग्छ, नेपालका युवाहरु सबैलाई अमेरिकाले ग्रीन कार्ड दिने हो भने, युवा रित्तिने अवस्थाको निर्माण हामीले गरिसकेका छौ । सक्रिय युवा उत्पदानसंग जोडिन्छ, उत्पदान रोजगारीसंग र रोजगारी बजारसंग । अहिले नेपालमा यो चेन भत्किसकेकोछ । तर, बिदेसमा काम गरिरहेका युवाहरुले त्यस देशको बजारलाई चलायमान बनाइरहेका छन । रोजगारी दिने मुलुकपनि चाहन्छ कि कामदारले कमाएको अधिक्तम पैसा यही खर्च गरुन । यही कमाउ, खाऊ, लाऊ र रमाउ नीति अर्न्तर्गत ।

नेपालको राजनीति अस्थिर लामो समयदेखि थियो र अझै छ । यसो हुनुमा मुख्य दोषी हामी आँफै हौ र यसमा कति छिमेकि देशहरु पनि कारक होलान । नेपालको राजनीतिक अबस्थामा हिजो चीन र बढि भारतको दबदबा थियो । अझ अमेरिका पनि एम.सि.सि. मार्फ नेपालमा पूर्वधार निर्माणको क्षेत्रमा छिर्दै छ । आज नेपाल “कम्पोजिट” राजनीतिक घेराबन्दीमा परिसकेको छ । तिन वटै देशहरुको स्वार्थ धेरै नेपालीहरुलाई थाहा भएकै कुरा हो । चीनलाई तिब्बतको चिन्ता र इन्डियालाई नेपालको पानीको । यी दुबै मुलुक विश्व अर्थतन्त्रमा अघि बढदै गरेका कारणले गर्दा हिजो सामजिक क्षेत्रमा एन.जी.ओ र आई.एन.जी.ओ मार्फ नेपालमा सिमित भएका पश्चिमा राष्ट्रहरु आज पूर्वधार क्षेत्रमा छिर्नु भनेको हाम्रो रणनैतिक र भौगोलिक अबस्था नै हो । नेपालको अस्थिर राजनीतिक अबस्थामा अमेरिका आफु पनि हाबी हुन चाहन्छ, ताकि यही बसि हाम्रा दुइ छिमेकि मुलुकलाई अघि बढ्न रोक्न सकियोस ।

यस्तो वर्तमान अबस्थामा स्थानीय सरकार बाहेक बाँकी दुइ सरकार कम्पोजिट स्वरुपमा लामो समय रहने निश्चित जस्तै छ । यहि अबस्था र अहिले रहेको निर्बाचन पद्धतिको लाभ राजनीतिमा लाग्ने मानिसहरुलाई मात्र हुने छ । अस्ति भर्खरको निर्बाचनबाट पनि केन्द्रमै पाँच वर्षमा तीनवटा प्रधानमन्त्री पाउने हिसाब आईसकेका छ । सत्तामा पुग्दै गर्दा राजनीतिककर्मीहरु पालै-पालो थपिदै जाने छन । यसले राजनीतिमा आबद्ध हुने ब्यक्तिहरुलाई फाइदा पुगेपनि देशलाई पुग्दैन । किनकी, अघिनै बर्णन गरिसकियो, यो अबस्थामा परिणाम निस्किदैन भनेर । नेपाली जनतालाई अहिले चाहिएको परिणाम हो, ताकि देशले सम्पन्नताको यात्रा तय गर्न सकोस । यस्ता अस्थिर बन्ने-जाने सरकारमा रहने पार्टीहरुले जितेको महसुस गरेपनि, देशले पटक-पटक हार्ने नै छ । मुख्यत, ठुला राजनैतिक दलहरुले आफु हारेपनि देशलाई जिताउन, यो अबस्थालाई सुधार गर्न ढिलो-चाडो तत्परता देखाउनु पर्ने नै हुन्छ । हुनत, यसको राम्रो रेर्फी भनेका जनतानै हुन । तर, अहिलेको अबस्थामा हुने भनेको भ्याकुम वा शुन्य निर्वाचन हो । जस्ले परिणाम दिन्न र देशलाई यही स्थितिमा राख्नेछ वा यो भन्दा खराब । जो सक्रिय, इमान्दार र परिश्रममा विश्वास गर्छन, तिनीहरुको ठुलो हिस्सा देश बाहिर छ । उनीहरु मताधिकारसंग बन्चित पनि छन । यिनीहरुलाई कसरी निर्बाचानमा जोड्ने, यो राज्यको नीतिमा भर पर्छ । अहिलेको संचार र समाजिक संजालले चुनाबको मतमा केही असर गरेपनि, यस्तो चुनाब वा यो पद्धतिमा आउने परिणाम पनि कहिले कुन ठुलो दल र कहिले कुन भन्ने मात्र हो ।

अन्त्यमा, बिशाल आर्थिक महाशक्ति राष्ट्रहरुको “कम्पोजिट” घेराबन्दीमा परेको नेपालले ढंग पुर्‍याए समुन्नत यात्राको सुरुवात गराइ देश अघि बढला । हैन भने, नेपाल अनन्तकालसम्म “कम्पोजिट” राजनीतिक अनुसन्धान केन्द्र बन्ने निश्चित जस्तै छ ।

सेयर गर्नुहोस्

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

सम्बन्धित खवर