विश्वमा बढ्दैछ ‘वाटर बर्थ डेलिभरी’, नेपालमा किन छैन ?

संसारमा दुई तरिकाले बच्चा जन्माइन्छ, भजाइना (सामान्य) र सिजरियन डेलिभरी (शल्यक्रिया) । भजाइना डेलिभरी पनि धेरै तरिकाले गर्न सकिन्छ जस्तै, उठेर, बसेर, घोप्टो परेर गरिन्छ ।

भजाइना डेलिभरीअन्तर्गत पर्छ, पानीमा बसाएर गर्ने प्रसूति पनि । अर्थात् वाटर वर्थ डेलिभरी । यस्तो प्रचलन अहिले विश्वमा बढ्दो छ ।

तर नेपालमा भने यो अभ्यास त्यति पाइँदैन । हामीकहाँ टेबल डेलिभरी अर्थात् बेडमा राखेर बल गराएर बच्चा जन्माउने गरिएको छ । यदि अरु समस्या भए वा दुखाइ सहन कठिन भएमा सिजरियनको विकल्प अपनाउने गरिएको छ । यो भनेको शल्यक्रिया गरेर बच्चा निकाल्ने प्रक्रिया हो ।

प्रसूति तथा स्त्रीरोग विशेषज्ञ डा. कीर्तिपाल सुवेदीले वाटर बर्थ अर्थात् पानी बच्चा जन्माउने विधि नेपालमा अभ्यासमा छैन । तर नेपालमा पनि गर्न नसकिने भन्ने नभएको उनी बताउँछन् । ‘तर त्यसको लागि चाहिने पूर्वाधार तयार पार्नको धेरै खर्च हुन्छ । त्यहीअनुसार बिरामीले खर्च गर्न सक्नुपर्ने हुन्छ,’ डा. सुवेदी भन्छन् ।

वाटर वर्थ प्रक्रिया कुनै पनि सामान्य प्रसव जस्तै हो । फरक यति हो कि यसमा अहिले प्रसवका बेला बल गर्न लगाइन्छ भने यसमा पानीमा आनन्दले बल गर्न लगाइन्छ । डा. सुवेदी भन्छन्, ‘यसमा पानी गर्भवती महिलाको पेटको उचाइसम्म मनतातो पानीले भरिने गर्छ । डाक्टर, स्वास्थ्यकर्मी, नर्सको कमीले नेपालमा सम्भव भइसकेको छैन । तर विश्वका धेरै देशमा भने यसको अभ्यास बढिरहेको छ ।’

कतिपयमा यो विधिबाट घरमै बच्चा जन्माउने भन्ने बुझाइ छ तर त्यसो होइन, अस्पतालमा नै जानुपर्छ ।

किन फाइदाजनक मानिन्छ ?

एड्रेनालिन हार्मोनको स्तर घट्छ र चिन्ता कम हुन्छ । अक्सिटोसिन र एन्डोर्फिन नामक राम्रो हार्मोन बढी उत्पादन हुने भएकाले दुखाइ कम महसुस हुन्छ । यसकारण, डेलिभरी अलि सजिलो हुन्छ ।

शारीरिक गतिविधि सहज

सबैलाई थाहा छ प्रसूति दुखाइ धेरै तीव्र छ । यस अवधिमा महिलाले चाहेर पनि शारीरिक गतिविधि गर्न पाउँदैनन् । किनभने यसो गर्दा समस्या बढ्छ । तर वाटर बर्थको मद्दतले डेलिभरी गर्दा पीडा कम हुन्छ र यसबेला महिलालाई शारीरिक गतिविधि गर्न स्वतन्त्र महसुस गर्छन् ।

डेलिभरी सहज हुनसक्छ

वास्तवमा, मनतातो पानीमा रहँदा रक्तसञ्चारमा सुधार हुन्छ, जसकारण बच्चामा पर्याप्त अक्सिजन पुग्छ र प्रसव प्रक्रिया तुलनात्मक रूपमा सजिलो हुन्छ । यसरी महिलालाई सुत्केरी गराउन सहज हुन्छ ।

वाटर वर्थ डेलिभरीका खतरा

यद्यपि, हिजोआज धेरै महिलाले वाटर बर्थ प्रविधिको मद्दतले आफ्नो डेलिभरी गराउँदै आएका छन् र यसका धेरै फाइदा रहेको पनि उनीहरुको अनुभव छ । यस्तो भन्दैमा वाटर वर्थको विकल्प छनोट गर्नुअघि यसले निम्त्याउने सम्भावित हानिबारे जान्नुपर्छ ।

संक्रमणको जोखिम

सुत्केरी हुँदा रगत बग्नु सामान्य कुरा हो । यस्तो अवस्थामा महिला प्रसवको समयमा पानीभित्र प्रवेश गरेमा उनको शरीरबाट धेरै रगत पानीमा बग्न थाल्छ । त्यसमा धेरै किसिमका ब्याक्टेरिया हुन्छन् । यदि बच्चाले प्रसवको समयमा आफ्नो मुख वा आँखा पानीमुनि खोल्यो र यो ब्याक्टेरियाको सम्पर्कमा आयो भने संक्रमणको जोखिम बढ्न सक्छ ।

जोखिम

सुत्केरी हुँदा गर्भवती महिलालाई कुनै किसिमको मेडिकल इमर्जेन्सी भएमा उपचार गर्न थप समय लाग्न सक्छ । यसले बच्चा र आमाको स्वास्थ्यलाई पनि जोखिममा पार्न सक्छ । यसबाहेक शिशुलाई जन्मेपछि जतिसक्दो चाँडो पानीबाट बाहिर निकालिएन भने उसलाई सास फेर्न गाह्रो हुने, शरीरमा पानी भरिने र अन्य प्रकारका समस्या पनि आउन सक्छ ।

गर्भवती महिलाको अवस्था सामान्य छ अर्थात् कुनै किसिमको जोखिम नभएमा मात्र वाटर बर्थ फाइदाजनक हुन्छ । गर्भावस्थामा कम जोखिम भएका गर्भवती महिलाहरूले मात्र पानीमा बच्चा जन्माउन सक्छन् । यदि आमाको रक्तचाप, पल्स, संकुचन, मुटुको धड्कन ठीक छ र दुखाइको साथ बाटो खुलिरहेको छ भने उनले पानीको जन्मको विकल्प रोज्न सक्छन् ।

यसबेला जोखिम धेरै हुनसक्छ । जस्तै, उच्च रक्तचाप, सिजेरियन सेक्सनको इतिहास वा बच्चा समयअघि नै जन्मिएको वा कम तौल भएको अवस्थामा आमा र बच्चा दुवैको निरन्तर निगरानी आवश्यक हुन्छ र यो सबै वाटर बर्थमा सम्भव हुँदैन ।

प्लेसेन्टा प्रिभिया (पाठेघरको मुख नखोल्दा) वा योनीबाट रक्तस्राव जस्ता समस्या भएको अवस्थामा पनि वाटर बर्थ सम्भव हुँदैन ।

यसबाहेक यो प्रविधि एकैचोटि धेरै बच्चाहरू जन्मिरहेको वा डेलिभरी गर्नुपर्ने अवस्थामा प्रयोग गर्न सकिंदैन ।

यदि कसैको पहिले सिजेरियन डेलिभरी भएको छ वा कसैको जुम्ल्याहा बच्चा जन्माउने छ भने पानीको बच्चा जन्माइँदैन ।

उच्च रक्तचाप, वाटर फोबिया, अघिल्लो कुनै शल्यक्रिया वा अन्य कुनै जटिलता भएमा उनीहरूलाई पानीमा बच्चा जन्माउन दिइँदैन । गर्भावस्थामा मधुमेह भएमा वा समय अगावै प्रसव पीडा सुरु भए पनि वाटर बर्थ गर्न सकिंदैन । ७० प्रतिशत प्रसव पीडा पानीमा जन्मिंदा कम हुन्छ ।

पानीको तापक्रम

तापक्रम जाँच गर्न पोखरीमा छुट्टै थर्मोमिटर जडान गरिएको हुन्छ । जब पानी धेरै तातो हुन्छ, त्यसमा चिसो पानी हालिन्छ । पानी ३७ डिग्री सेल्सियसमा राखिन्छ । बच्चाको मुटुको धड्कन पानीमुनि निगरानी गरिन्छ । बच्चाको मुटुको धड्कन प्रत्येक १५ मिनेटमा वाटरप्रुफ डप्लर मार्फत सुनिन्छ ।

यदि कुनै महिलालाई पानीको फोबिया छ वा कुनै प्रकारको डर भएमा उनलाई तुरुन्तै पोखरीबाट बाहिर निकालिन्छ । जसरी सुत्केरी हुँदा आमालाई पीडा हुन्छ, त्यसरी नै बच्चालाई पनि पीडा हुने हुन्छ । तर पानीमा परेपछि भने राहत मिल्छ ।

सिजेरियन भन्दा वाटर बर्थ बढी प्रभावकारी

राष्ट्रिय परिवार स्वास्थ्य सर्वेक्षणका अनुसार देशभर २१ दशमलव ५ प्रतिशत सुत्केरी सिजेरियनबाट हुने गरेको छ । निजी अस्पतालहरूमा ४५–५० प्रतिशत प्रसूति सिजेरियन हुन्छन् । पीडा सहन नसक्ने गर्भवती महिलाहरुले धेरैले सिजेरियन गर्छन् ।

प्रत्येक वर्ष देशमा हजारौं महिलाले बच्चा जन्माउने क्रममा हुने जटिलताका कारण ज्यान गुमाउने गरेका छन् । सन् १९९० मा एक लाख सन्तान जन्माएर ५५० महिलाको मृत्यु हुँदा अहिले यो संख्या ९७ पुगेको छ । पानीमा बच्चा जन्माउने प्रवृत्ति बढेमा सुत्केरीको मृत्युदर घट्ने चिकित्सकको विश्वास छ ।

Adertisement

सेयर गर्नुहोस्



प्रतिक्रिया दिनुहोस्



सम्बन्धित खवर

सम्बन्धित खवर

Leave a Reply

Your email address will not be published.

छुटाउनुभयो कि?

Close
Back to top button
You cannot copy content of this page.
Close

Ad Blocker Detect

Please consider supporting us by disabling your ad blocker