राजमार्ग विस्तार : घरटहरा हटाउँदा साघुरिदै तनहुँको डुम्रे बजार

डुम्रे । तनहुँ, लमजुङ, मनाङ र गोरखाको ऐतिहासिक व्यापारिक केन्द्रका रुपमा स्थापित तनहुँको पुरानो व्यापारिक बजार डुम्रे साँघुरो हुने भएको छ । पृथ्वी राजमार्ग अन्तर्गत तनहुँ खण्डमा सडक विस्तार गर्नेक्रममा सडक सिमा भित्रका घर टहरा लगायतका संरचना हटाउँदा डुम्रेबाट बजार क्षेत्र साघुरे बन्ने भएको छ ।

राजमार्गको तनहुँको आँवुखैरेनीदेखि पोखरासम्मको सडक खण्डलाई दुइ भागमा विभाजित गरी अहिले धमाधम विस्तारको काम भइरहेको छ । मुग्लिन-पोखरा सडक विस्तार योजनाले राजमार्ग छेउका घरटहरा हटाउने क्रममा डुम्रे बजारको सडकका दायावायाँ रहेका घरटहरा हटाउँदा यहाँका बस्ति समेत विस्थापित हुने अवस्थामा रहेको छ ।

राजमार्ग अन्तर्गत मुग्लिन-पोखरा सडक विस्तार योजनाले राजमार्गको छेउमा रहेका घरटहरा हटाउन सुचना जारी गरेपछि बन्दिपुर गाउँपालिका-१ डुम्रे बजारकी ७५ वर्षीया वृद्धाले सरस्वती श्रेष्ठ विस्थापित हुनुपर्ने अवस्था आएको बताएकी छन् ।

‘आफ्नो घरमूलीले बनाएको घर छोडेर जान मन छैन । परान यहीँ जाओस् भन्ने थियो । र्सनुपर्ने भएको छ तर, जाने ठाउँ छैन । रोगी छु कसरी घर बनाउने ? गाँसबास उठीबास भएको छ’, उनिले भनिन्, ‘हामीजस्ता घर बनाउन नसक्नेलाई सरकारले नै व्यवस्था गरे हुने हो । त्यस्तो गर्दैन ।’

आयोजनाले राजमार्ग विस्तारका क्रममा हटाउनुपर्ने भएपनि उनको अन्यत्र घर निर्माण गर्नसक्ने अवस्था छैन । उनले भनिन्, ‘बाटो बढाउने भनेर हामीजस्ता काम गर्न नसक्नेलाई त उठीबास लगायो । पैसा दिएर मात्र के गर्नु आफूले घर बनाउन सक्दिन । खै अर्को ठाउँमा घर बनाउने जन पनि छैन धन पनि छैन । हामी जस्ताको घर कसले बनाइ दिने हो ?’

सडक विस्तारका क्रममा डुम्रे बजारको पुरानो संरचना नासिने अवस्थामा पुगेको भन्दै स्थानीय ६३ वर्षीया जीवनकुमार श्रेष्ठ चिन्ता व्यक्त गर्छन । राजमार्ग विस्तारले घरबारविहीन बनाएको उनले गुनासो गरे । योजनाले दिएको रकमले घर बनाउन पनि र जग्गा पनि नभएका व्यक्तिलाई राज्यले नै व्यवस्थापन गर्नसके सहज हुने उनि बताउँछन् ।

एकल ज्येष्ठ नागरिकका समस्या समाधान गर्न सरकारले घर भत्काएपछि घर नै उपलब्ध गराउनुपर्ने स्थानीय ४८ वर्षीया बट्टै श्रेष्ठ बताउँछिन् । उनले भनिन्, ‘घर भत्काएर हामी कहाँ जाने ? घर बनाउन पुग्ने रकम आउँदैन। हामीजस्ता विपन्न र एकललाई समस्या निम्त्याएको छ।’

तनहुँ उद्योग वाणिज्य संघ महिला उद्यमी व्यवसायी समिति पूर्वसभापति सरिता श्रेष्ठ पियाले तनहुँ, लमजुङ, मनाङ र गोर्खाको ऐतिहासिक व्यापारिक केन्द्रको संरक्षण राज्यले गर्नुपर्ने बताउँछिन्। पहाडकी रानी बन्दिपुरको ऐतिहासिक व्यापारिक महत्वपूर्ण क्षेत्रको संरक्षणमा सरकारको दायित्व हुनुपर्नेमा त्यो हुन नसकेको उनको गुनासो छ ।

‘साँगुरिएको क्षेत्रमा बसेको बजारलाई मासिने गरी राजमार्ग विस्तार गर्नुहुँदैन । ऐतिहासिक बजारको संरक्षणका लागि राजमार्ग विस्तारका क्रममा बजार क्षेत्रमा केही कम दूरी बनाएर संरक्षण गर्नुपर्ने हो’, उनले भनिन्, ‘कुनामा पहाड र छेउमा खोला रहेकाले डुम्रेको बस्ती हटेपछि सडकको महत्व रहदैन । बजारको संरक्षण गरेरै राजमार्ग निर्माण गरिदिनुपर्ने हो तर, त्यो हुन सकेन ।’

यहाँको बजार विस्थापनले व्यापारिक क्षेत्रको औचित्यको अन्त्य गर्ने उनको बुझाई छ । प्रधानमन्त्रीले डुम्रे बजारको संरक्षण गर्ने आश्वासन दिनुभएको थियो । हामी विश्वस्त छौँ । सरकारमार्फ नै संरक्षण हुन्छ भन्ने आशावादी रहेको पियाँले बताइन् ।

उद्योग वाणिज्य संघ डुम्रे बजार एकाइका सभापति हेमलाल विकले राजमार्ग विस्तारले डुम्रे बजारको ऐतिहासिक व्यावसायिक क्षेत्रको अस्तित्व हराउने अवस्थामा पुर्‍याएको बताए । राजमार्गले डुम्रे बजारमा २५ मिटर विस्तार गर्दा २० देखि २५ घर मात्रै बाँकी रहने उनि बताउँछन् । उनले भने, ‘हामी विकास विरोधी होइनौं, ऐतिहासिक क्षेत्रको संरक्षण हुनुपर्छ भन्ने हाम्रो माग हो । घरबारविहीन हुने अवस्थामा पुगेका व्यक्तिको संरक्षण सरकारले जिम्मा लिनुपर्छ ।’

पृथ्वी राजमार्ग अन्तर्गत मुग्लिन-पोखरा सडक विस्तार योजना पूर्वी खण्डका सामाजिक विज्ञ चिन्तामणि शर्माले योजनाले जमिनरहित व्यवस्थापन गर्न लागेको बताए । एकल तथा ज्येष्ठ नागरिकलाई एकदेखि तीन महिनासम्मको घरभाडा व्यवस्थापन गरिएको उनले बताए ।

‘राजमार्ग विस्तारका क्रममा वडा तथा स्थानीय तहसँगको सहकार्य एवं समन्वयमा ज्येष्ठ नागरिक तथा एकल व्यक्तिको व्यवस्थापन गर्ने योजना बनाएका छौ’, शर्माले भने, ‘त्यस्ता व्यक्तिको हकमा स्थानीय तहसँग समन्वय गरेर व्यवस्थापन र विकास निर्माणका कार्य अगाडि बढाउनेछौं ।’

तनहुँका सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारी काशीराम गैरेले घर भत्काउँदा लाग्ने खर्च व्यक्तिले नै व्यवस्थापन गर्नुपर्ने बताए । राजमार्ग घरटहरा भत्काउँदा लाग्ने खर्च बाहेक स्थानान्तरणका लागि सोही व्यक्तिले नै गर्नुपर्ने प्रावधान रहेको उनले जानकारी गराए ।

‘ज्येष्ठ नागरिक तथा एकल भएको खण्डमा उहाँहरुलाई थप रु २१ हजार व्यवस्था गरिएको छ । प्रशासन तथा सरकारले बनाइदिने अहिलेसम्म प्रावधान छैन।

मुग्लिन-पोखरा सडक विस्तारअर्न्तर्गत तनहुँ खण्डलाई दुइ भागमा विभाजन गरी निर्माण कार्य भइरहेको छ । पूर्वी खण्डअन्तर्गत मुग्लिनबाट जामुनेसम्मको कामका लागि विसं २०७७ माघ १७ गते सम्झौता भई २०७८ वैशाख २ गतेदेखि काम सुरु भएको थियो । ४१ दशमलव ४५ किमी यो खण्डमा तीन ठूला र चार साना पुल निर्माण गरिनेछ। पूर्वी खण्डको ठेक्का चिनियाँ कम्पनी चाइना कम्युनिकेशन कन्स्ट्रक्सनले पाएको छ ।

पश्चिम खण्ड अन्तर्गत जामुनेबाट पोखरासम्म विसं २०७८ जेठ २ गते सम्झौता भई विसं २०७८ भदौ १२ गतेदेखि काम सुरु भएको थियो । यो खण्ड निर्माणको जिम्मा चिनियाँ कम्पनी यनहुइ काइयुयान हाइवे एण्ड ब्रिज कन्सट्रक्सनले पाएको छ । यस राजमार्गको साइडमा ग्याबिन जाली लगाउने तथा पर्खाल लगाउने कार्य भइरहेको छ ।

विसं २०२६ मा रेखाङ्कन भएको सडकमा सवारीको चाप बढ्दै गएपछि एसियाली विकास बैंक (एडिबी)को ऋण सहयोगमा राजमार्ग विस्तार गरेर चार लेनको बनाउन लागिएको हो । पूर्वी खण्डको रु छ अर्ब २१ करोड ३१ लाख १३ हजारमा र पश्चिम खण्डको रु सात अर्ब ४० करोड ४६ लाखमा ठेक्का लागेको छ ।

चार लेनको राजमार्ग बनाउँदा सडक सीमा दुइतर्फी २५-२५ मिटर र बाक्लो बस्ती भएका स्थानमा ४१ मिटर चौडाइको सडक बन्नेछ ।

सडकको डिजाइनअनुसार तनहुँको दमौली र डुम्रे बजारमा ४१ मिटर र दुलेगौडाबाट खैरेनीटार बजारसम्म, कोत्रे बजार क्षेत्र र कास्कीको गगनगौडाबाट पोखरासम्म सडकको चौडाइ ४६ मिटरको हुनेछ ।

सेयर गर्नुहोस्

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

सम्बन्धित खवर