दमौलीमा मगर माघे सकराटी (तस्विरहरु)

नारायण खड्का/तनहुँ

आदिवासी मगर समुदायले आज माघे सकराटी/संक्रान्ति पर्व धुमधामका साथ मनाइरहेका छन् । सूर्य धनु राशिबाट मकर राशिमा प्रवेश गर्ने संक्रान्ति भएकाले माघ १ गतेलाई मकर (माघे) सकराटी/संक्रान्ति भन्ने गरिन्छ ।

यस अवसरमा दमौली तथा मगर समुदायको बसोवास रहेका तनहुँका १० वटै पालिकामा झाँकीसहितको ¥याली तथा विविध कार्यक्रम गरी मगर माघे सकराटी पर्व मनाइएको छ ।

“संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको मूलआधार, आत्मनिर्णयको अधिकार सहित मगरात स्वायत्त प्रदेश स्थापना र अधिकार” भन्ने नाराका साथ यस वर्ष मगर समुदायले माघे सकराटी पर्व मनाएका छन् ।

नेपाल मगर संघ जिल्ला समन्वय समिति तनहुँ तथा जिल्लाका १० वटै पालिकामा रहेका नगर तथा गाउँ समितिहरुले जातीय पहिचान झल्कने भेषभूषामा सजिएर बाँजागाँजासहित साँस्कृतिक ¥याली प्रदर्शन तथा विविध कार्यक्रम गरी शुभकामना आदानप्रदान, विचारहरु व्यक्त गरेका छन् । मगर समुदायले मौलिक संस्कृतिलाई थप प्रवद्र्धन गर्न माघे सकराटीलाई राष्ट्रिय सूचीमा चिनाउने गरी विश्वभर फैलाउन यस्ता कार्यक्रमले महात्वपूर्ण भूमिका खेल्ने बताएका छन् ।

नेपालको प्रायः सबै जिल्लाहरुमा बसोबास रहेको प्राचीन आदिवासी ‘मगर’ समुदायभित्र पनि सांस्कृतिक, भाषिक र सामाजिक विविधता छन् । मौलिक संस्कृतिको रुपमा मगरहरुले माघे सकराटी चाड, भूम्यापूजा, वैशाखे पूर्णिमा, साउने साकराटी आदि चाडपर्व मनाउने गर्दछन् भने भाषिक रुपले मगरहरुले बाह्रमगरात (मगर ढुट), अठारमगरात (मगर खाम÷पाङ) र मगर काइके भाषा बोल्ने गर्दछन्।

मौलिक कला–संस्कृतिका हिसाबले मगरहरुमा हुर्रा, सोरठी, कौडा, मारुनी, पैंस्यारु, टप्पा, घाँटु, यानीमाया आदि नाचगानहरु प्रचलित छन् । माघे साकरातीमा दाजुभाइ दिदिबहिनी सबैले बिहानको पहिलो प्रहरमा मूलपानी र धारालाई जमरा र पातीले सजाउने साथै नुहाई धुवाई गरेर चेलीहरुले मूलको पानी र जमरा स्वरुप जौंको पात लिएर घरको धूरी खाँबोमा पूजा गर्ने प्रचलन छ ।

यस दिन छोरी चेलीहरुलाई माइती दाजुभाइहरुले पूजा गर्ने गरिन्छ । चामलको सेतो टीका र जौं पातीको फूल लगाई दक्षिणा अनि आशीर्वाद दिने प्रचलन रहदै आएको छ । यस दिन छोरी चेलीहरुलाई गिठ्ठा, भ्याकुर, पिंडालु, तरुल, रोटी सहितको परिकार मिसिएको मिस्रा दिने गरिन्छ । घरमा आएका चेलीहरुलाई घरमै र आउन नसकेका छोरीचेलीलाई उनीहरुकै घर–घरमा पठाइदिने पनि प्रचलन रहदै आएको छ । मिस्रा भन्नाले तरुल, गिठ्ठा, भ्याकुरको परिकारहरु, भुजौरी, खिचडी, घिउको परिकार हो ।

मौलिक रुपले भैलो खेल्ने, पुतली नाँच्ने, सिस्नो खेल्ने, पीङ खेल्ने आदि गरिन्छ । सांस्कृतिक हिसाबले यस चाडदेखि कौडा नाचको सुरुवात गर्ने र मादल, बाजाहरु (चर्को आबाज निकाल्ने बाजागाजा) बन्द गर्ने गरिन्छ । यसै दिनदेखि बेंसीबाट लेकतिर बसाइ सर्ने पनि गरिन्छ । मगर समुदायमा यस चाड सांस्कृतिक र सामाजिक हिसाबले अत्यन्तै महत्व राख्ने बताउँछन् ।

यस्तै, आजदेखि सूर्य उत्तरायण सुरु हुने भएकाले दिनभन्दा रात छोटा हुँदै जान्छन् । उत्तरायण सुरु हुने दिनको स्नान, जप, तप, ध्यान साधना, दान आदिलाई पुण्य दायक मानिन्छ । आजको दिन देवघाट, त्रिशूली, कालीगण्डकी, वाग्मती, इन्द्रावती, त्रिवेणी, रिडीलगायत स्थानमा माघ स्नान गर्ने भक्तजनको घुइँचो लाग्दछ । यी ठाउँमा आज विशेष मेलासमेत लाग्ने गर्दछ ।

धर्मसिन्धुमा माघे संक्रान्तिका दिन घ्यू, चाकु, तिलका परिकार, खिचडी नखाने, दान नगर्ने, जलाशयमा गई स्नान नगर्ने, ध्यान नगर्ने व्यक्ति जीवनभर रोगी हुने उल्लेख गरिएको धर्मशास्त्रविद्हरु बताउँछन् ।

उत्तरायण भएपछि शुभकर्म गर्न उत्तम मानिन्छ । आज स्नान, दान, व्रत, ध्यान गर्ने व्यक्तिले पुण्य प्राप्त गरी मनोकामना पूर्ण हुने जनविश्वास छ । माघे संक्रान्तिका दिन घ्यू, चाकु, तिलका परिकार, तरुल, पालुङ्गो, खिचडी आदि खाने चलन छ ।

यी परिकारले जाडोमा न्यानो प्रदान गर्ने भएकाले चिसो समयमा पर्ने पर्वमा ताता परिकार खाने गरिएको हो । यी खानाले त्रिदोष नाश हुने आयुर्वेदका चिकित्सकको भनाइ छ । तरुल पुसको अन्तिम दिनमा पकाएर राखी माघमा खाने प्रचलनसमेत विभिन्न ठाउँमा छ । यसलाई ‘पुसमा पाके, माघमा जाके’ भन्ने उखानका रूपमा प्रयोग गरिन्छ ।

Adertisement

सेयर गर्नुहोस्



प्रतिक्रिया दिनुहोस्



सम्बन्धित खवर

सम्बन्धित खवर

Leave a Reply

Your email address will not be published.

छुटाउनुभयो कि?

Close
Back to top button
You cannot copy content of this page.
Close

Ad Blocker Detect

Please consider supporting us by disabling your ad blocker